02.09.2023.
Pitanja: Koja državna institucija garantuje za tačnost podataka o vlasništvu privrednih društava koja posluju u našoj zemlji? Na koji način Narodna banka Srbije kontroliše da li privredna društva istinito unose podatke po Zakonu o Centralnoj evidenciji stvarnih vlasnika? Za koliko firmi je utvrđeno da su unosile netačne podatke u Centralnu evidenciju stvarnih vlasnika?
Odgovor: Zakonom o Centralnoj evidenciji stvarnih vlasnika utvrđeni su, između ostalog, uspostavljanje, sadržina i način vođenja Centralne evidencije stvarnih vlasnika, koju vodi Agencija za privredne registre u elektronskoj formi, kao i nadzor nad tačnošću evidentiranih podataka.
U skladu s navedenim zakonom i Zakonom o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma, stvarni vlasnik privrednog društva je: 1) fizičko lice koje je posredno ili neposredno imalac 25% ili više udela, akcija, prava glasa ili drugih prava, na osnovu kojih učestvuje u upravljanju privrednom društvu, odnosno učestvuje u kapitalu ovog društva sa 25% ili više udela, 2) fizičko lice koje posredno ili neposredno ima preovlađujući uticaj na vođenje poslova i donošenje odluka, 3) fizičko lice koje privrednom društvu posredno obezbedi ili obezbeđuje sredstva i po tom osnovu bitno utiče na donošenje odluka organa upravljanja privrednog društva prilikom odlučivanja o finansiranju i poslovanju. Izuzetno, ako nije moguće odrediti fizičko lice na osnovu ovih kriterijuma, stvarni vlasnik privrednog društva je fizičko lice koje je registrovano za zastupanje, odnosno koje je registrovano kao član organa tog subjekta.
U Republici Srbiji postoji dualni izvor podataka o stvarnom vlasniku, odnosno dualni pristup u prikupljanju i čuvanju podataka o stvarnom vlasništvu.
Prvo, u skladu sa Zakonom o Centralnoj evidenciji stvarnih vlasnika, svi registrovani subjekti, u koje spadaju privredna društva (osim javnih akcionarskih društava) i druga pravna lica pobrojana u članu 2. ovog zakona, dužni su da prilikom svog osnivanja ili prilikom promene vlasničke strukture i članova organa registrovanog subjekta, kao i druge relevantne promene, evidentiraju svog stvarnog vlasnika u Centralnu evidenciju stvarnih vlasnika, koju vodi Agencija za privredne registre. Pored toga, u skladu sa ovim zakonom registrovani subjekti su dužni da čuvaju odgovarajuće, tačne i ažurirane podatke i dokumenta na osnovu kojih se određuje stvarni vlasnik registrovanog subjekta deset godina od dana evidentiranja podataka o stvarnom vlasniku. Obavezu registrovanog subjekta da pri osnivanju evidentira podatke o stvarnom vlasniku u Centralnu evidenciju stvarnih vlasnika u zakonskom roku nadzire Agencija za privredne registre.
Kada je u pitanju obaveza registrovanog subjekta da ažurira podatak o stvarnom vlasniku u Centralnoj evidenciji u slučaju promene vlasničke strukture, članova organa registrovanog subjekta ili druge promene, obaveza da registrovani subjekt evidentira tačne podatke, kao i obaveza da registrovani subjekt čuva odgovarajuće tačne i ažurirane podatke i dokumenta na osnovu kojih je evidentirao stvarnog vlasnika – nadzor vrše nadležni državni organi i Narodna banka Srbije. S tim u vezi, ističemo da Narodna banka Srbije proverava primenu ovih obaveza iz Zakona o Centralnoj evidenciji stvarnih vlasnika samo kod finansijskih institucija koje nadzire i kod pravnih lica koja obavljaju menjačke poslove (u daljem tekstu: finansijske institucije), tj. proverava da li su ovi registrovani subjekti izvršili te obaveze, a odgovarajući nadzor nad obveznicima – finansijskim institucijama Narodna banka Srbije vrši i u skladu sa Zakonom o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma.
Ove podatke o stvarnom vlasniku finansijske institucije Narodna banka Srbije proverava u postupku licenciranja finansijskih institucija u skladu s posebnim zakonima kojima se uređuje njihovo poslovanje i nadzor, i to proverom ispunjenosti uslova za sticanje kvalifikovanog učešća određenog lica, na osnovu propisane dokumentacije, te po ispunjenosti ovih uslova Narodna banka Srbije daje saglasnost za sticanje kvalifikovanog učešća prilikom izdavanja dozvole, kao i kasnije kod promene lica s kvalifikovanim učešćem u finansijskoj instituciji. U ovim postupcima nije bilo niti ima neslaganja podataka koje su finansijske institucije dostavile Narodnoj banci Srbije o stvarnim vlasnicima u odnosu na podatke iz Centralne evidencije stvarnih vlasnika.
Za informaciju o ostalim organima nadležnim za pomenuti nadzor (kod drugih registrovanih subjekata) u skladu sa Zakonom o Centralnoj evidenciji stvarnih vlasnika potrebno je da se obratite Ministarstvu privrede, budući da je ovo ministarstvo nadležno za tumačenje odnosno primenu ovog zakona.
Drugo, sa aspekta primene Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma, u okviru radnji i mera poznavanja i praćenja stranke koje su obveznici ovog zakona dužni da primenjuju, obveznici su dužni da utvrde identitet stvarnog vlasnika stranke i provere njegov identitet u propisanim slučajevima. Obveznici u smislu ovog zakona su sve finansijske institucije, ali i pojedini nefinansijski subjekti, kao što su priređivači igara na sreću, revizori, računovođe, agenti za nekretnine, pružaoci usluga povezanih s digitalnom imovinom i drugi. Zakonom i podzakonskim aktima (gde su posebno značajne Smernice za utvrđivanje stvarnog vlasnika stranke i smernice za evidentiranje stvarnog vlasnika registrovanog subjekta u Centralnu evidenciju, koje je doneo direktor Uprave za sprečavanje pranja novca) propisan je način na koji obveznik utvrđuje i proverava stvarnog vlasnika stranke, odnosno propisana je dokumentacija koju s tim ciljem prikuplja i čuva. S tim u vezi, izričito je propisano da se pri utvrđivanju stvarnog vlasnika stranke obveznik ne sme pouzdati u podatke iz Centralne evidencije stvarnih vlasnika. U skladu sa stepenom rizika od pranja novca i finansiranja terorima obveznik će biti dužan da u kraćim ili dužim vremenskim periodima proverava tačnost podatka o stvarnom vlasniku, odnosno dužan je da preduzme razumne mere, tako da u svakom trenutku zna vlasničku i upravljačku strukturu stranke i da zna ko su stvarni vlasnici stranke. U skladu sa Zakonom o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma, primenu radnji i mera poznavanja i praćenja stranke od strane većine obveznika iz finansijskog sektora nadzire Narodna banka Srbije, dok je nadzor nad primenom ovih radnji i mera kod drugih obveznika poveren drugim državnim organima (Komisija za hartije od vrednosti, Uprava za sprečavanje pranja novca i drugi).
Kabinet guvernera
