Međunarodni i međubankarski kliring sistem u devizama

Radi omogućavanja efikasnijeg i jeftinijeg izvršavanja platnih transakcija u evrima za stanovništvo i privredu, Narodna banka Srbije je operator Međunarodnog kliring sistema u devizama i Međubankarskog kliring sistema u devizama Narodne banke Srbije, u kojem se svakog radnog dana, u skladu s Pravilima rada međubankarskog kliring sistema u devizama i Operativnim pravilima za kliring međunarodnih plaćanja (međunarodni kliring sistem u devizama), vrši prenos novčanih sredstava u evrima između učesnika u ovom sistemu.

Učesnici Međunarodnog kliring sistema u devizama su trinaest banaka sa sedištem u Republici Srbiji, Narodna banka Srbije, sedam banaka iz Bosne i Hercegovine i jedna banka iz Crne Gore, na osnovu Sporazuma o kliringu međubankarskih i međunarodnih plaćanja zaključenog između Narodne banke Srbije, Centralne banke Bosne i Hercegovine i Centralne banke Crne Gore.

Učesnici u Međunarodnom i međubankarskom kliring sistemu u devizama povezani su u jedinstvenu celinu u kojoj se nalozi za prenos razmenjuju elektronskim porukama u odgovarajućem standardu. U sistemu se izvršavaju nalozi za prenos u utvrđenom vremenu po neto principu. U postupku netiranja izračunavaju se multilateralne neto pozicije za poravnanje učesnika, i to pretvaranjem potraživanja i obaveza na osnovu naloga za prenos koje učesnici u platnom sistemu međusobno dostavljaju ili primaju u tom sistemu – u jednu neto obavezu ili jedno neto potraživanje pojedinačnog učesnika u platnom sistemu prema svim ostalim učesnicima u tom sistemu. Pored neto pozicija pojedinačnih učesnika, u ovom sistemu izračunavaju se i zbirne neto pozicije centralnih banaka u međunarodnom kliringu koje predstavljaju razliku između svih primljenih i izvršenih naloga za prenos svih učesnika u kliringu koji s tom centralnom bankom imaju zaključene ugovore o učešću u kliringu. Poravnanje zbirnih neto pozicija između centralnih banaka obavlja se preko računa kod prvoklasne međunarodne banke. Za banke iz Republike Srbije neto pozicije u međunarodnom i međubankarskom kliring sistemu u devizama poravnavaju se preko računa obavezne devizne rezerve kod Narodne banke Srbije. U okviru utvrđenog sistema upravljanja rizicima, kao osnovna mera obezbeđenja izvršenja obračunatih neto pozicija, pre početka ciklusa kliringa Narodna banka Srbije svakom učesniku postavlja limit za izvršenje neto pozicije iz kliringa.

Osnovna prednost koju sistem Narodne banke Srbije pruža svojim učesnicima jeste da mogu za svoje klijente – stanovništvo i privredu – u toku istog dana izvršavati transakcije za naloge koji se pošalju do 14.00 časova, uz tarifu koja iznosi svega deset dinara po transakciji za banke u Republici Srbiji. Takođe, učesnici ne plaćaju naknadu za novčani priliv.

Broj i vrednost izvršenih transakcija u međunarodnom i međubankarskom kliring sistemu u devizama, po mesecima u periodu od 2013. do 2023. godine, prikazani su na sledećim grafikonima.