08.11.2019.
Pitanja: Izmenama Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranju terorizma predviđeno je formiranje jedinstvenog registra korisnika novčanih doznaka. Da li se podaci o korisnicima doznaka odnose na građane Srbije koji primaju novčane doznake iz inostranstva? Da li će se u registru evidentirati i građani koji šalju novac u inostranstvo? Koju vrstu zloupotreba će sprečiti postojanje ovakvog registra? Ko, po zakonu (mislimo na građane), može da šalje i prima novac iz inostranstva putem doznaka i na koji način – preko bankarskih računa i mimo njih (poput usluga Western Union, na primer)? Postoje li neka ograničenja u propisima – poput svrhe slanja novca? Da li fizička lica smeju da šalju novac državljanima drugih zemalja s kojima nisu u rodbinskoj vezi, poput, na primer – uplate depozita za letovanje u inostranstvu i sl. Kada je planirano da ovaj registar započne s radom?
Odgovor: Uspostavljanje Jedinstvenog registra korisnika novčane doznake predviđeno je Predlogom zakona o izmenama i dopunama Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma, koji je u skupštinskoj proceduri. Ovaj registar će sadržati podatke o svim korisnicima platne usluge izvršavanja novčane doznake, i o onima koji šalju novac (u zemlji i u inostranstvo), i o onima koji primaju novac (u zemlji i iz inostranstva).
Osnovni cilj vođenja ovog registra jeste pre svega unapređenje efikasnosti sistema za sprečavanje pranja novca u vezi sa izvršenjem platnih transakcija. Naime, novim Zakonom o platnim uslugama, koji je počeo da se primenjuje od 1. oktobra 2015. godine, Jedinstveni registar računa proširen je tako da obuhvati ne samo račune pravnih lica i preduzetnika već i račune svih fizičkih lica, upravo radi unapređenja efikasnosti borbe protiv kriminalnih aktivnosti. Budući da su s primenom novog Zakona o platnim uslugama počele da posluju i licencirane platne institucije, koje pružaju uslugu prenosa novčanih sredstava bez otvaranja posebnog računa (novčana doznaka), uočena je potreba da se ova evidencija proširi i na korisnike novčanih doznaka, s obzirom na raširenost mreže finansijskih institucija koje pružaju ove usluge i obim tih transakcija. Na taj način se ne daju nikakva dodatna prava organima koji učestvuju u borbi protiv kriminalnih aktivnosti (tužilaštva, sudovi, policija i Uprava za sprečavanje pranja novca), niti će njima biti dostupni bitno drugačiji podaci od postojećih koji se tiču krivičnog gonjenja, već se omogućava olakšani i brži pristup podacima o korisnicima novčanih doznaka kada je to neophodno za otkrivanje kriminalnih aktivnosti, jer neće postojati potreba da se ovi organi obraćaju svim platnim institucijama, tj. svakoj platnoj instituciji pojedinačno (što za sobom nosi neblagovremenost u postupanju i odgovarajuće rizike), već će se podaci voditi centralizovano. Pritom, informatička rešenja koja se odnose na ovaj registar takva su da će se strogo kontrolisati koja ovlašćena lica će pristupati ovim podacima i da li postoji osnov u svakom pojedinačnom slučaju. Napominjemo da podaci iz ovog registra neće biti javno dostupni i da će se na njih primenjivati odredbe zakona kojim se uređuje pružanje platnih usluga koje se odnose na poslovnu tajnu, kao i odredbe propisa kojima se uređuje zaštita podataka o ličnosti.
Platnu uslugu izvršavanja novčane doznake u međunarodnom platnom prometu pružaju banke, platne institucije i JP Pošta Srbije, kao ovlašćeni pružaoci platnih usluga koje se odnose na prenos novčanih sredstava korišćenjem sistema Western Union, MoneyGram International Inc. i RIA Money Transfer.
Kada je reč o pitanjima koja se odnose na ograničenja u propisima u pogledu slanja novca u inostranstvo putem novčanih doznaka, ukazujemo na to da je lični prenos sredstava plaćanja u inostranstvo (prenos koji se ne zasniva na izvršenju posla i vrši se u korist nerezidenta Republike Srbije) regulisan Odlukom o uslovima za lične i fizičke prenose sredstava plaćanja u inostranstvo i iz inostranstva, koja je doneta na osnovu Zakona o deviznom poslovanju. Rezidenti – fizička lica mogu da prenose sredstva plaćanja u inostranstvo u slučajevima koji su propisani tom odlukom, a to su poklon i pomoć, uključujući i pomoć članu porodice, nasledstva, rente, sredstva za podmirenje duga useljenika u Republiku Srbiju i sredstva koja iseljenici iznose, tj. prenose u inostranstvo. Po navedenim osnovima, građani Republike Srbije mogu bez ograničenja prenositi u inostranstvo sredstva plaćanja do iznosa od 10.000 evra mesečno, a u većem iznosu uz pokazivanje odgovarajuće dokumentacije.
Kada je reč o plaćanju robe i usluga u inostranstvu, građani, načelno posmatrano, mogu da vrše plaćanja prema inostranstvu na osnovu odgovarajuće dokumentacije.
Narodna banka Srbije će početi da vodi ovaj registar od 1. juna 2020. godine.
Pitanja: Koliko iznose doznake u Srbiju iz inostranstva u 2018. godini (ili u određenom periodu ove godine, u zavisnosti šta je od podataka dostupno). I isti taj podatak za vrednosti doznaka iz Srbije ka inostranstvu (za isti period).
Odgovor: Prema metodologiji platnog bilansa Međunarodnog monetarnog fonda, koju primenjuje i statistika Narodne banke Srbije, lični transferi obuhvataju doznake radnika, penzije i druga socijalna primanja, kao i pomoći i poklone iz inostranstva, upućene fizičkim licima rezidentima Srbije.
Prema platnobilansnim podacima Narodne banke Srbije, priliv po osnovu doznaka (ličnih transfera) u 2018. iznosio je 3.430 miliona evra. Učešće priliva po osnovu doznaka u 2018. u bruto domaćem proizvodu Srbije, kao i u prethodnim godinama, bilo je relativno stabilno i kretalo se na nivou od oko 8%. Odliv po osnovu doznaka poslatih iz Srbije u inostranstvo u 2018. iznosio je 207 miliona evra.
Prema podacima platnog bilansa, priliv doznaka (ličnih transfera) u periodu januar–avgust 2019. godine iznosio je 2.295 miliona evra, što je slično iznosu ostvarenom u istom periodu prethodne godine (za 0,8% niže), dok je odliv iznosio 150 miliona evra.
Ujedno vas obaveštavamo da podatke o doznakama (ličnim transferima) možete naći na sajtu Narodne banke Srbije, u okviru tabela statistike platnog bilansa
(http://www.nbs.rs/export/sites/default/internet/latinica/80/ino_ekonomski_odnosi/platni_bilans/platni_bilans_detaljna_18.xls i http://www.nbs.rs/export/sites/default/internet/latinica/80/ino_ekonomski_odnosi/platni_bilans/platni_bilans_detaljna_19.xls).
Kabinet guvernera
