13/05/2009

Говор гувернера Радована Јелашића

3. мај 2009. године, Београд

Дозволите ми да Вас поздравим у име Народне банке Србије,

НБС већ дуто заговара потребу развоја тржишта обвезница, како државе и локалних власти, тако и других емитената.  Управо ова времена кризе су најбољи доказ да се банкоцентрични систем  - између осталог и у Европи, а још више у Србији где 90% финансијског сектора чине банке - сучељава са значајним изазовима: а) како се рефинансирати када доспеју кредити, б) како доћи до свежег капитала на тржишту, односно в) како задржати поверење у институцију банке.  Наравно, поред свега тога, ред је да се мисли и на клијенте, пошто банке, ипак, нису саме себи циљ, већ представљају један трансмисиони механизам између оних који штеде и оних којима је тај новац потребан.

Неефикасност банкарског сектора аутоматски негативно утиче и на целу привреду и на његове дужнике. Дозволите ми један конкретан пример: Ако Европска  централна банка и смањи своју референтну каматну стопу ( тренутни ниво износи свега 1.0% ), то још не значи да ће и банке моћи аутоматски да се јефтиније задужују, пре свега у случају ако се премија ризика за банке повећа.

лијенти банака ће тада имати две алтернативе: а) скупље задуживање код банака или б) заобилажење банака и директно задуживање на тржишту капитала преко издавања сопствених хартија од вредности.

Пошто је НБС задужена и за надзор друштава за осигурање и за добровољне пензијске фондове, ми  имамо значајан интерес да се што пре развије тржиште хартија од вредности, укључујући и оне које ће емитовати локалне власти. А то је уједно и интерес пословних банака, пошто та врста посла представља типичан задатак у сфери инвестиционог банкарства- емисије хартија од вредности без преузимања кредитног ризика. Управо због тога НБС сматра да, у шуми пројеката и предлога везаних за развој тржишта капитала, а којих је  било на претек, треба коначно да почне нешто конкретно и да се ради.

Које су неке од кључних претпоставки за успех:

  1. Да локалне самоуправе имају своје сопствене приходе, а не да они буду „уступљени“,  што зависи искључиво од државе. „ Држава ко држава“ лако може да мења свој однос, тј. суму новца коју трансферише- захтева измену закона;
  2. Да приходи буду стабилни, а не зависни од економске коњунктуре, што такође одређују  држава и закони. Пример:  „накнада за уређивање грађевинског земљишта“ доноси РСД 13,8 млрд, наспрам „пореза на имовину“ којим се убира  РСД 2,7 млрд- захтева измену закона, као и измену главног извора прихода;  
  3. Одитовани годишњи извештај – транспарентно пословање - искључиво у надлежности града;
  4. Ефикасно тржиште државних ХоВ- искључиво у надлежности државе.

Дозволите ми да Вас уверим да НБС ова тема интересује исто толико колико и локалне самоуправе, па ће зато она, са становишта сопствене регулативе, предузети све како би се постигао максимални ефекат. Инвеститори у такве хартије од вредности, тј. добровољни пензиони фондови и осигуравајуће куће, одавно већ чекају на емисију ових хартија.

А новца има, о чему сведочи чињеница да су у хартије НБС банке уложиле око РСД 91 милијарду, а у хартије Трезора око РСД 22,4.  Дакле, нема потребе да се приликом задуживања размишља само о светском финансијском тржишту, пошто динарска ликвидност постоји и она ће се улагати у квалитетне динарске ХоВ, уколико се понуди тржишна каматна стопа. Али пре тога сви кључни учесници треба да обаве свој домаћи задатак  да би се успоставило и развило тржиште и да би  имало у шта да се улаже.

Хвала на пажњи!

Кабинет гувернера